Wat is loyaliteit
Loyaliteit gaat over de onverbrekelijke band van rechten en plichten tussen ouder en kind. Ook als ouders scheiden, dan blijft deze loyaliteit. Voor het kind is zijn of haar loyaliteit even sterk naar beide ouders.
Als er geen ruimte is voor het kind om openlijk loyaal te zijn naar één van beide of beide ouder(s), dan wordt de loyaliteit als het ware ontkend. Dit wordt verborgen loyaliteit genoemd: het gevoel van loyaliteit ‘mag er niet zijn’ maar verdwijnt niet. Deze vorm van loyaliteit kan heel lastig zijn, de loyaliteit gaat namelijk een verborgen weg zoeken en kan voor (innerlijk) conflict zorgen.
Het gezin als systeem
Volgens de contextuele therapie van de Hongaars-Amerikaanse psychiater en gezinstherapeut Nagy is het (gescheiden) gezin een systeem. Een systeem dat gevormd wordt door de feiten van het levensverhaal (zoals een scheiding) en de feiten of eigenschappen die bij elke persoon van het systeem horen. Daarnaast wordt het systeem beïnvloed door de psychologie van het systeem (de manier waarop de individuen de feiten waarnemen), door de interactie onderling (communicatie en beïnvloeding) en door de relationele ethiek. De relationele ethiek is belangrijk en overkoepelend, zoals je kan zien in de afbeelding van de driehoek. Relationele ethiek gaat bijvoorbeeld over thema’s als loyaliteit; vertrouwen; dialoog (over (wederzijdse) belangen); rechtvaardigheid; verantwoordelijkheid; en een goede balans tussen geven en nemen.
Wat gebeurt er bij scheiding?
Tijdens het scheidingsproces vormt het gezin een systeem. Ten eerste zijn er de feiten die bij de situatie horen. Ten tweede heeft elk persoon een bepaalde manier van kijken naar de feiten (de psychologie), die overeen kan komen met de andere personen, of kan verschillen. Verschillende opvattingen over de feiten kunnen lastig zijn, het is belangrijk deze te onderzoeken en te bespreken. Ten derde zijn er de interacties tussen de personen onderling die het systeem beïnvloeden. Hier komt de relationele ethiek om de hoek kijken: interacties kunnen prettig zijn en met onderling respect, vertrouwen en een gevoel van verantwoordelijkheid plaatsvinden. Interacties kunnen ook heel lastig zijn binnen het systeem, als de relationele ethiek in het geding is door bijvoorbeeld een gebrek aan vertrouwen en geen goede balans tussen geven en nemen. In het geval van een scheiding, hebben de kinderen in het systeem altijd loyaliteit naar beide ouders en dit beïnvloedt hun interactie.
Wat helpt voor het hele systeem?
Het is belangrijk om de loyaliteit te erkennen: vanuit het kind of de kinderen naar beide ouders, en ook vanuit de (ex-)partner naar het kind of de kinderen. Als de echtelijke band verbroken wordt, blijven de loyaliteits-banden bestaan. Je kan het zien als een vorm van aandacht en respect voor het systeem. De thema’s die bij de relationele ethiek horen kunnen helpen om jezelf en elkaar te begrijpen en begrip te kunnen tonen voor iedere persoon binnen het systeem. Dit is niet altijd makkelijk en het is het heel fijn als iemand van buiten hierbij kan helpen.