Fasen van ontmoeting, contact, verlies en rouw
De Transitie- of Contactcirkel
Een belangrijk en helpend model over de verschillende fasen van contact is de Transitiecirkel, ook wel Contactcirkel genoemd (zie afbeelding onderaan). Het is een ‘lerend communicatiemodel’, samengesteld door Wybe Veenbaas en Piet Weisfelt. De contactcirkel is onder andere geïnspireerd op eerder werk van George Kohlrieser (psycholoog).
Contact als cyclisch proces
In de contactcirkel wordt contact gezien als een cyclisch proces: iedere situatie of ieder contact is een proces met een begin en een einde dat zich herhaalt bij een nieuwe situatie. Vaak zien we de tijd en gebeurtenissen als lineaire processen (een lijn van verleden, naar heden, naar toekomst). De contactcirkel laat zien dat we in contact en ontmoetingen telkens weer ‘een rondje lopen’ in een cyclus van zes opeenvolgende stappen. Als de cyclus af is, dan herhaalt hij zich bij een nieuwe ontmoeting. In de cyclus zit ruimte voor transitie: je kan tijdens elke cyclus steeds beter leren hoe je met de verschillende fasen van relaties omgaat en wat deze fasen betekenen.
Fasen van contact
Na het eerste contact of de eerste ontmoeting volgt hechting, dan intimiteit en vervolgens een moment van afscheid gevolgd door rouw. Uiteindelijk is er sprake van zingeving als de ontmoeting of het contact betekenis heeft – de doorlopen cyclus wordt deel van het levensverhaal (de lineaire levenslijn). In de praktijk worden één of meerdere stappen regelmatig overgeslagen, in het model wordt dit weergegeven in de binnenste cirkel. Contact kan veranderen in isolatie, hechten in onthechten, intimiteit in terugtrekken, afscheid nemen in vastbijten, rouwen in ontkennen en zingeving in wrok. Deze meer negatieve ervaringen van contact blijf je vaak met je meedragen. Zij onderbreken het cyclische proces en vormen een verstoring voor volgende contactcirkels. De transformatie die hoort bij het model betekent dat je altijd kan leren om je van de binnenste naar de buitenste cirkel te verplaatsen, waardoor het cyclische proces hervat wordt en de verstoring verdwijnt.
Beschermingsmechanismen
Het is heel natuurlijk om in de binnenste cirkel terecht te komen. Vaak is dit ook een manier van zelfbescherming bij dreigende pijn of angst. Het betekent echter ook dat je uit contact raakt. Zolang je je op de binnenste cirkel bevindt, zijn er bepaalde beschermingsmechanismen aan het werk die ervoor zorgen dat je niet op de buitenste cirkel kan bewegen. Er is eerst extra aandacht nodig voor het beschermingsmechanisme voordat er sprake kan zijn van transformatie en je weer op de buitenste cirkel van diep contact kan komen. Als het lukt om de cirkel geheel te doorlopen (met eventuele heen-en-weer-bewegingen tussen de binnen- en buitencirkel) is er sprake van zingeving: ook verlies en rouw krijgen dan betekenis.
Inzicht
Ook tijdens een scheiding doorloop je de contactcirkel. In welke fase bevind jij je? Beweeg je je op de binnenste of de buitenste cirkel? Lukt het om de cirkel te doorlopen?
De contactcirkel kan je bij ieder moment van ontmoeting toepassen en biedt inzicht in processen van contact (lang of kort). Wat zijn jouw valkuilen of beschermingsmechanismen waardoor je op de binnenste cirkel belandt? En wat maakt transformatie mogelijk? Lukt het om weer op de buitenste cirkel terug te komen?
Wil je meer weten? Lees hier eens verder.
